Vroue in die kerk? 'n Woord van waardering.

"If the truth be told, we today are who we are – if we are anybody – because some woman, somewhere, stooped down long enough that we might climb on her back and ride piggyback into the future."

Só skryf Allis Ogden Bellis, Professor in Ou Testament by Howard University School of Divinity, wanneer sy oor die rol van Koningin Vasti in die verhaal van Ester skryf, verwysend na die belangrike nalatenskap wat Vasti se verset teen Ahasveros sou beteken wanneer Ester die koning later in die verhaal moet konfronteer. 

Haar opmerking leef al vir die laaste drie jaar in my kop. Ek het nou die dag in 'n gesprek weer daaraan gedink, en vanoggend besluit om tog iets daaroor te skryf, in die lig van die afgelope sinodesitting.

'n Gesprek oor vroue in die NG Kerk is 'n besonder interessante gesprek. 

Party - vroue én mans - is baie geinteresseerd in hierdie gesprek, en veral in die vraag na vroue (veral jong vroulike predikante) se ervaring in die kerk vandag. Dit is 'n goeie maar komplekse saak, omdat verteenwoordiging 'n goeie maar komplekse saak is. Dit is goed om vroulike stemme te hoor, en ek is dankbaar vir mense - vroue én mans - wat dit hoog op prys stel om sensitief te wees daaroor dat die kerk 'n veilige en gasvrye ruimte vir almal, ook vroue, behoort te wees. Dit is egter óók 'n komplekse saak, want wie kan nou namens wie praat? Soms veronderstel so 'n vraag eendersheid en eenvormigheid, en daarmee saam 'n verskraling in 'n kapasiteit en begrip van diversiteit. Nie nét wat gender aanbetref nie, maar ook - veral? - wat leefervarings en oortuigings en standpunte en argumente en persoonlikhede en wêreldbeskouinge behels. In kort: ek wil en kan nie vir alle vroue, nie eers alle jong vroue of veral selfs alle jong vroueteoloë!, praat nie.

Ander - mans én vroue - is baie geirriteerd met hierdie gesprek, en veral met die vraag of vroue werklik as gelykwaardiges, met respek en professionaliteit, in die kerk - in welke hoedanigheid of amp ook al - behandel word in die kerk vandag. Hierdie is waarskynlik die mees interessante fenomeen tans, vir my: naamlik, dat jong vroue(predikante) só goedsmoeds kan aanvaar dat hoe dit tans is maar nog altyd so was - want 1990, toe vroue vir die eerste maal tot die bediening toegelaat kon word in die NG Kerk, is 'n leeftyd terug? - en só naïef kan wees daaroor dat vrouestemme in die kerk en vrouebetrokkenheid by die kerk nie sonder kompleksiteite gehoor en aanvaar word nie. Hierdie posisie word dikwels beskryf as "postfeminisme": naamlik, dat feministiese vroue nie dieselfde fout moet maak as waarvan mans beskuldig is en word nie, deur alle vroue te forseer om op 'n bepaalde manier op te tree of te reageer of te redeneer of te wees nie. Dit beteken, gevolglik, dat 'n vrou sou kon kies - uit hierdie gegewenheid van vryheid en gelykheid - om tóg onderdanig te wees aan mans, of tóg nie 'n predikant te word nie (want vrouepredikante is nog maar 'n ongemaklike ding), of tóg maar die mans toe te laat om leierskapsposisies in die kerk te vervul, soos wat hulle nog altyd gedoen het. 

Dit maak my baie moedeloos as ek sulke argumente hoor, want dit getuig nie van 'n openheid en bereidwilligheid om deelnemend en krities in die kerk betrokke te wees nie. Mense wat argumenteer dat die rol van vroue in die kerk of in die huwelik "nie (meer?) 'n issue is nie" of dat ons "regtig verby hierdie feministiese nonsens is" help ons nie met die gesprek oor gasvryheid en menswaardigheid in die kerk nie. Regtig nie. Want sulke argumente is 'n oneerlike manier om belangrike gesprekke, soos die gesprek oor vroue in die kerk, stil te maak: hou op om te oorreageer, vroue word al vir dekades lank tot die predikantsamp toegelaat.

(Dit herinner, terloops, aan hierdie uitstekende artikel deur die Suid-Afrikaanse regsgeleerde Pierre de Vos, oor wanneer 'n grap nie 'n grap is nie.)

Ek sal my nooit in so sulke standpunte - hetsy dit oor vroue, of gays, of kerkhereniging gaan - vind nie.

Dit is die moeite werd om die Suid-Afrikaanse feministiese teoloog Denise Ackermann se perspektief hierop te hoor:

"I'm saddened when I hear a lack of interest in women's liberation among some of the younger generation of women. They don't realise how much was achieved for them by the older generation that has enabled them to be what and where they are today. They also haven't done sufficient social analysis to understand how much more still has to happen before we can have a truly egalitarian society."

Nou ja. Daarom 'n woord van waardering. 

Ons vergeet té vinnig van die vroue wat dit vir ons, jong vrouepredikante en -teoloë, moontlik gemaak het, en op soveel maniere wat ons nie besef nie stééds moontlik maak, om in 'n verskeidenheid van bedieninge te staan. Ons vergeet té maklik van hulle opofferings, hulle strydgesprekke, hulle moedeloosheid, en bowenal hulle geduld, om telkens weer die argumente aan te voer wat dit vir ons moontlik sou maak om te wees waar ons, jong vrouepredikante en -teoloë, vandag is. Ons vergeet, want dit is makliker en gemakliker om net te aanvaar dat dit nog altyd so was. Want sodra ons gekonfronteer sou word met die herinneringe van die enkele vroue wat in die vroeë negentigerjare geïgnoreer en verkleineer is deur hulle dosente en klasmaats in teologiese klasse, of deur die kerk se onverantwoordelike en onderdrukkende gebruik van die Bybel om vroue stil te maak op kerkrade en binne sinodesittings, of deur die beroep van slegs mans omdat vroue 'te emosioneel' of 'te sag' sou wees as predikante... dan raak dinge wérklik ongemaklik. 

Die gestalte van die (oorwegend toeganklik-vir-vroue) NG Kerk wat ons vandag ken is onlosmaaklik deel van die gestalte van die (oorwegend ontoeganklik-vir-vroue) NG Kerk wat ons tóé geken het... en, in sommige omstandighede, steeds teëkom. 

Daarom, dankie aan die vroue - binne én buite die predikantsamp - wat dit vir ons, jonger vrouepredikante en -teoloë, moontlik gemaak het om te wees waar ons is vandag, op maniere waarvan ons (en dalk selfs hulle) nooit ten volle bewus sal wees nie. Aan die Elna Moutonne en Elize Morkels en Elsje Buchners. Aan die Hantie Kotzé's, die Judith Kotzé's, die Julie Claassens, die Sorita Baards, die Mary-Anne Plaatjies-Van Huffels.

Ons sê dit nie genoeg nie, en ons sê dit dalk ook nie soos wat dit gesê  behoort te word nie, maar wanneer ek gevra word oor my ervarings binne die kerk as jong vroueteoloog, dan dink ek met waardering aan julle. En aan die tallose, gesiglose, naamlose vroue wat dit op verskillende maniere - hetsy deur direkte konfrontasie en verset, soos Koningin Vasti; of deur 'n subtiele maar vasberade werk binne die sisteem, soos Koningin Ester - dit vir my moontlik gemaak het om te wees waar ek is vandag. 

In die gees hiervan sou ek graag die skrywer Rebecca West, met hierdie treffende aanhaling, die laaste woord wou laat hê.